Nội dung mô hình “5 chủ động trong công tác tư tưởng”:
Chủ động nắm tư tưởng: Phải nắm toàn diện, thường xuyên tư tưởng của cán bộ, chiến sỹ - Chủ động nắm chắc hoàn cảnh xã hội (những tác động do xã hội đến gia đình Quân nhân và điều kiện hoàn cảnh của từng gia đình, cá nhân), lai lịch gia đình, bản thân, nơi gia đình, cán bộ, dân quân; điều kiện xã hội, truyền thống, phong tục tập quán của địa phương; những thay đổi trong lai lịch gia đình, thu nhập, nơi ở, nơi làm việc. Đặc biệt quản lý tốt mối quan hệ của cán bộ, dân quân trong LLVT huyện và ngoài đơn vị.
Chủ động nắm kết quả thực hiện nhiệm vụ của Quân nhân, phẩm chất đạo đức, lối sống, cử chỉ, thái độ, hành vi giao tiếp và cách ứng xử, giải quyết các mối quan hệ hằng ngày, lễ tiết, tác phong, ý thức chấp hành chính sách, pháp luật của nhà nước, kỷ luật của quân đội và chế độ qui định của đơn vị...và các biểu hiện khác. Chủ động nắm mọi biểu hiện tư tưởng, tâm trạng của cán bộ, chiến sỹ, tập trung vào trình độ nhận thức, lập trường, quan điểm, động cơ, thái độ, trách nhiệm đối với chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, nhiệm vụ của đơn vị, bản thân. Những biểu hiện chấp hành chế độ không nghiêm, tham gia vào các tệ nạn xã hội, đánh bạc, cá độ bóng đá, vay nợ không có khả năng chi trả, tâm lý không vững...
Chủ động đánh giá, dự báo tình hình tư tưởng: Phải đánh giá dự báo được xu hướng tư tưởng tích cực và xu hướng tư tưởng tiêu cực của cán bộ, chiến sỹ, lực lượng dân quân trong LLVT huyện - Tư tưởng tích cực: Là những quân nhân luôn kiên định, vững vàng, tuyệt đối tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng; công cuộc đổi mới đất nước, nhận thức rõ đối tượng, đối tác của cách mạng Việt Nam; âm mưu, thủ đoạn của kẻ thù; luôn nhận và hoàn thành nhiệm vụ được giao; luôn tích cực tự giác rèn luyện phẩm chất đạo đức lối sống, đoàn kết tốt, kỷ luật nghiêm, gương mẫu đi đầu trong xây dựng đơn vị.
Tư tưởng tiêu cực: Những quân nhân có biểu hiện che dấu khuyết điểm, thấy đúng không bảo vệ, thấy sai không đấu tranh, xuôi chiều, e dè, nể nang; mơ hồ, mất cảnh giác; không tin vào đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước; dao động, chán nản trước tác động của hoàn cảnh, ngại khó khăn, gian khổ, thích hưởng thụ, chơi bời, mất đoàn kết nội bộ.
Chủ động định hướng tư tưởng: Những diễn biến phức tạp của tình hình thế giới và khu vực, xu thế toàn cầu, hội nhập quốc tế trong điều kiện cách mạng khoa học công nghệ lần thứ tư (4.0) đặt ra những yêu cầu mới, cách thức mới đang tác động đến quân nhân.
Tình hình chính trị, kinh tế - xã hội trong nước tác động đến nhận thức, tư tưởng của bộ đội hiện nay, nhất là sự tác động của nền kinh tế thị trường, nhiều hạn chế, khó khăn, khuyết điểm, yếu kém tồn tại từ nhiều năm qua tác động tiêu cực đến tư tưởng của bộ đội; gây bức xúc trong xã hội, làm suy giảm niềm tin của một bộ phận nhân dân đối với Đảng và Nhà nước...và những khó khăn thách thức mới, những đòi hỏi và ràng buộc mới khi hội nhập quốc tế. Truyền thống lịch sử Việt Nam, tình yêu quê hương đất nước, con người Việt Nam, những giá trị nhân văn tốt đẹp của Việt Nam. Sự phát triển của nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ tổ quốc, nhiệm vụ xây dựng, chiến đấu của LLVT huyện hiện nay đã và đang đặt ra yêu cầu cấp thiết phải được nâng cao chất lượng hiệu quả phù hợp và đáp ứng yêu cáu của sự phát triển của nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ tổ quốc hiện nay.
Định hướng kỹ năng sống cho bộ đội. Những diễn biến tư tưởng tích cực, diễn biến tư tưởng tiêu cực trong đơn vị. Âm mưu thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch trên lĩnh vực chính trị tư tưởng và yêu cầu cuộc đấu tranh tư tưởng, lý luận hiện nay.
Chủ động giải quyết tư tưởng: Giải quyết tư tưởng trong hoạt động thường xuyên của đơn vị.
Đối với tư tưởng tích cực: Kịp thường biểu dương những cá nhân, tập thể hoàn thành nhiệm vụ, nhất là trong thực hiện nhiệm vụ đột xuất, khó khăn, phức tạp, thực hiện nhiệm vụ mới; cấp ủy, tổ chức đảng, chỉ huy cơ quan, đơn vị có mối đoàn kết thống nhất, những quân nhân tiêu biểu...để những biểu hiện tư tưởng tích cực được lan tỏa, nhân rộng, tạo bầu không không khí dân chủ, cởi mở, tin cậy, yêu thương đoàn kết giúp đỡ nhau hoàn thành tốt nhiệm vụ.
Đối với tư tưởng tiêu cực: Chủ động giáo dục, nhắc nhở, có biện pháp ngăn chặn không cho các biểu hiện tư tưởng tiêu cực xảy ra trong đơn vị.
Giải quyết các tình huống tư tưởng tiêu cực xảy ra: Phải kịp thời tổ chức sinh hoạt trấn an dư luận, ổn định tình hình, hội ý cấp ủy, chỉ huy nhận định, đánh giá tình hình, tìm nguyên nhân, bản chất của vụ việc (khách quan, chủ quan); phân công cán bộ thâm nhập, tìm hiểu, điều tra, xác minh làm rõ bản chất vụ việc; sau khi thu thập đủ mọi thông tin dự liệu cần thiết, chính xác, họp cấp ủy, chỉ huy bàn bạc thống nhất biện pháp tháo gỡ, giải quyết tình hình, phân công trách nhiệm trong cấp ủy, chỉ huy, từng cán bộ đảng viên trong từng công việc từng bước xử lý để ổn định tình hình sinh hoạt đơn vị kết luận, thông báo kết quả xử lý, giải quyết; tổ chức rút kinh nghiệm trong cấp ủy, chỉ huy nhận định xu hướng diễn biến tư tưởng và những biện pháp tiếp theo nhằm dứt điểm ổn định tình hình.
Chủ động đấu tranh tư tưởng: Những biểu hiện tư tưởng cần đấu tranh.
Các quan điểm sai trái, thù địch, những thông tin không chính thống, tiêu cực và mọi biểu hiện nhận thức tiêu cực, lạc hậu, ảnh hưởng xấu đến tâm lý, tư tưởng của bộ đội.
Những cá nhân, nhất là đảng viên có biểu hiện cụ thể, để nhận diện 27 biểu hiện suy thoái về chính trị tư tưởng, phẩm chất đạo đức, lối sống “tự diễn biến “tự chuyển hóa trong nội bộ được xác định trong Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII).
Nội bộ mất đoàn kết, bè phải cục bộ, độc đoán, gia trường, đoàn kết xuôi chiều, e dè, nể nang, quan liêu, mệnh lệnh, xa rời quần chúng và cấp dưới, chưa thực sự gương mẫu để cho cấp dưới noi theo, thấy đúng không bảo vệ, thấy sai không đấu tranh, thờ ơ, vỏ cam với đơn vị và đồng đội.
Những quân nhân vô ý thức, vô kỷ luật, không chấp hành mệnh lệnh chỉ huy, nhiệm vụ được giao; khi xảy ra vụ việc có biểu hiện che dấu khuyết điểm, báo cáo không kịp thời, thiếu trung thực, xử lý chưa nghiêm...
Những quân nhân mơ hồ, mất cảnh giác, biểu hiện bất mãn, muốn tự hủy hoại bản thân, quân phiệt, tự tử, tự sát, tự thương, mất đoàn kết với dân; đào bỏ ngũ, vắng mặt trái phép, tham gia tệ nạn xã hội, ma tí, lô đề, vay nặng lãi, mất an toàn trong SSCĐ, huấn luyện, công tác, lao động sản xuất và tham gia giao thông do lỗi chủ quan...